Αντιγόνη Λυμπεράκη: Γιατί δεν φταίει το Μνημόνιο

#

#

Η Ελλάδα οδηγήθηκε στο χείλος του γκρεμού επειδή χρεοκόπησε το κράτος. Υπάρχουν κι άλλες χώρες με σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αλλά η δική μας περίπτωση ξεχωρίζει εξαιτίας του κεντρικού και πρωταγωνιστικού ρόλου που έπαιξε το κράτος:

(α) στην εκτίναξη των ελλειμμάτων,

(β) στην παθητική και υποκριτική στάση να κρύβει τα προβλήματα "κάτω από το χαλί" (ώστε να σκοντάψει η εκάστοτε επόμενη κυβέρνηση) και

(γ) στην επίκληση στατιστικών στοιχείων εσκεμμένα παραπλανητικών.

Φυσικά, η κατάσταση χειροτέρεψε επειδή, εκτός από το γνωστό δημοσιονομικό έλλειμμα, η χώρα μας είχε και σοβαρό έλλειμμα ανταγωνιστικότητας (στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών) και ένα τεράστιο απόθεμα άλυτων προβλημάτων που μας είχαν παραπεμφθεί από προηγούμενες κυβερνήσεις («που άφηναν τα δύσκολα για αργότερα»).

Τελικά, όμως, όλα τα δύσκολα μάς ήρθαν μαζί στην "τέλεια καταιγίδα" που καθιστά την ελληνική κρίση παράδειγμα προς αποφυγή σε όλα τα μελλοντικά βιβλία οικονομικής ιστορίας.

Με ρωτούν εάν με  διαφορετικούς χειρισμούς και καλύτερη επικοινωνιακή πολιτική, θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε την εκτίναξη των spreads (σ.σ.: διαφορά επιτοκίων δανεισμού της Ελλάδας από τα αντίστοιχα της Γερμανίας) τον Απρίλιο του 2010, που ουσιαστικά μας απέκλεισε από τις αγορές;

Εκ των υστέρων είναι πάντα ευκολότερο να παίρνει κανείς αποστάσεις από τους χειρισμούς της στιγμής. Δε θα μπορούσε να περιμένει κανείς καλύτερους χειρισμούς από ένα πολιτικό προσωπικό και έναν κρατικό μηχανισμό που δεν καταλάβαινε ότι δεν είναι τα πάντα θέματα πολιτικής διαπραγμάτευσης (και ακόμα τώρα, τρία χρόνια μέσα στην κρίση και στα μνημόνια, δεν το έχουν καλοκαταλάβει όλοι τους).

Τα προβλήματα της Ελλάδας δεν ήταν συγκυριακά, δεν ήταν παραπροϊόντα της διεθνούς ύφεσης, ούτε ήταν εντοπισμένα σε μια πτυχή της οικονομίας. Ήταν προβλήματα διαρθρωτικά, σύμφυτα με το παραγωγικό μοντέλο και με ένα πελατειακό, εσωστρεφές και διαπλεκόμενο σύστημα διανομής προνομίων. Όσοι επικαλούνται «κακούς χειρισμούς» μάλλον προσπαθούν να πετάξουν "την μπάλα έξω από το γήπεδο".

Ορισμένες πολιτικές δυνάμεις του Τόπου, αλλά και μία μειονότητα των αναλυτών, υποστήριξαν ότι θα ήταν πιο συμφέρουσα για την Ελλάδα μια εθελούσια αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους από την προσφυγή της στο μηχανισμό στήριξης το Μάιο του 2010. Με άλλα λόγια, θα ήταν προτιμότερο ΤΟΤΕ να δηλώναμε ευθαρσώς ότι αδυνατούμε να ικανοποιήσουμε το σύνολο των υποχρεώσεών μας στους πιστωτές μας καλώντας τους σε διαπραγματεύσεις για το ακριβές ποσοστό αποπληρωμής. Με ρωτούν, επίσης, εάν συμφωνώ με αυτή την άποψη.

Δηλαδή, τους απαντώ, για να το πούμε ευθαρσώς, κάποιοι άνθρωποι και κάποιοι αναλυτές υποστήριζαν από την αρχή ότι ήταν καλύτερο να χρεοκοπήσουμε στο "τσακ μπαμ". Και αυτό να το κάνουμε μόνοι μας, χωρίς να ενημερώσουμε τους εταίρους μας (και με τα τραύματα της αξιοπιστίας μας ακόμα ανοιχτά, μετά την απόκρυψη στοιχείων και την προσπάθεια παραπλάνησης).

Εκείνος ο δρόμος κατέληγε να καθιστά την Ελλάδα "κράτος – παρία", χωρίς καμία υποστήριξη και με μόνη τη στιγμιαία ικανοποίηση ότι "πουλήσαμε τσαμπουκά".

Δύο χρόνια μετά, η Ελλάδα παραμένει μέλος της Ευρωζώνης, και δεν είχε κανένα λόγο να βουλιάξει απότομα σαν να ήταν μια μοναχική καλαμιά στον κάμπο.

Και κάποιοι, επίσης, υποστήριζαν ότι πρέπει να διαλυθεί η ζώνη του ευρώ και στοιχημάτιζαν, μάλιστα, μεγάλα ποσά στη διάλυση και κατάρρευση του ευρώ.... Και τα έχασαν (ως τώρα).

 Αυτό δε θα πει πως θα έπρεπε να είχε ισοπεδωθεί η Ενωμένη Ευρώπη για να τους κάνουμε το χατίρι. Οι περισσότεροι από αυτούς που υποστηρίζουν σήμερα αυτές τις απόψεις, ή είναι υποκριτές και το κάνουν εκ του ασφαλούς, γνωρίζοντας ότι αυτός ο κίνδυνος αποσοβήθηκε τότε, ή είναι αφελείς και αγνοούν ότι, αν είχαμε μονομερώς κηρύξει πτώχευση, θα χρειαζόταν να μπούμε σε απείρως σκληρότερο πρόγραμμα λιτότητας και αβάσταχτης προσαρμογής (που θα έκανε τα μνημόνια να μοιάζουν με... Πρότυπες Παιδικές Χαρές).

Σχετικά με τα επιτόκια δανεισμού και με όσα λέγονται για αποτυχία του Μνημονίου πρέπει να πω ότι οι εκτιμήσεις και προβλέψεις του Μνημονίου έπεσαν έξω. Αυτό είναι σε όλους γνωστό. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι οι αστοχίες προβλέψεων του Μνημονίου αποτελούν έναν "κακό έλεγχο" για την ίδια την ελληνική οικονομία και, κυρίως, για το πολιτικό σύστημα και τις ικανότητες (;) της κρατικής μηχανής και της δημόσιας διοίκησης.

Έπεσαν έξω επειδή φαντάστηκαν πως είμαστε μια χώρα που εννοεί αυτά που λέει, που κάνει αυτά που διακηρύσσει και που μπορεί να εφαρμόσει εκείνα για τα οποία έχει δεσμευτεί. Αντί να κουνάμε το δάχτυλο στην τρόικα απαιτώντας ένα «καλύτερο Μνημόνιο» που να μη μας ζορίζει, καλύτερα είναι να σκεφτούμε ποιον πραγματικά εκθέτει η αστοχία των προβλέψεων. Εγώ, τουλάχιστον, ως Ελληνίδα, θα αισθανόμουν ντροπή να κατηγορώ κάποιον επειδή δεν έλαβε υπ' όψιν του ότι είμαι αναξιόπιστη και δεν κάνω αυτά που λέω.

Αν δεν ορθοποδήσει η οικονομία μας και δεν απομακρυνθεί εντελώς και με τον πιο ρητό τρόπο ο κίνδυνος της χρεοκοπίας, δεν μπορούν να μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού, ούτε να βγούμε ξανά στις αγορές. Για τα επόμενα δύο χρόνια, η μόνη ρεαλιστική πηγή χρηματοδότησης είναι η Τρόικα και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, και, επομένως, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να αξιοποιήσουμε αυτά τα χρήματα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Τώρα, στο ερώτημα εάν υπήρχε άλλο μίγμα πολιτικής, η απάντηση είναι "ασφαλώς". Υπήρχε εναλλακτικό μείγμα πολιτικής, με μεγαλύτερη έμφαση στις περικοπές των δαπανών του Δημοσίου.

Αυτό δεν προκρίθηκε επειδή το Δημόσιο είναι η "ιερή αγελάδα", ενώ ο ιδιωτικός τομέας ήταν και είναι δαιμονοποιημένος. Δυστυχώς, η επιλογή της υπερφορολόγησης, χωρίς διεύρυνση της φορολογικής βάσης και χωρίς πάταξη της φοροδιαφυγής, είναι κάπως σαν να πυροβολούμε τον εαυτό μας στο πόδι πριν από έναν αγώνα δρόμου. Τα βαρίδια του πελατειακού συστήματος και των "προνομιακών συνομιλητών" παρατείνουν και βαθαίνουν την ύφεση, ενώ ελλοχεύει για περισσότερο καιρό ο κίνδυνος ενός ατυχήματος.

Εδώ που φτάσαμε οι λύσεις είναι συγκεκριμένες; Τόνωση του ανταγωνισμού, άνοιγμα των επαγγελμάτων, εφαρμογή των αλλαγών στα εργασιακά, αποκρατικοποιήσεις, αξιοποίηση περιουσίας του Δημοσίου, απλούστευση διαδικασιών και νομοθεσίας, προσέλκυση ξένων επενδύσεων με ένα σταθερό, προβλέψιμο και εντός διεθνών πλαισίων θεσμικό περιβάλλον. Αλλά, επίσης, χρειάζεται και μια σοβαρή κοινωνική πολιτική, η οποία να εστιάζει στους νέους και στις γυναίκες, και να προσφέρει στήριγμα στην προσπάθεια ανάταξης της κοινωνίας, αντί να πετάει λεφτά από 'δω και από 'κει ή να επιδοτεί υψηλές συντάξεις νέων σε ηλικία συνταξιούχων. Να βοηθάει τις γυναίκες που πασχίζουν να συμπληρώσουν το οικογενειακό εισόδημα και να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες φροντίδας ηλικιωμένων και παιδιών.

Εμείς δεν μπορούμε να στηριχθούμε κυρίως στο χαμηλό εργατικό κόστος, επειδή βρισκόμαστε σε ένα στάδιο ανάπτυξης τέτοιο που δε θα μπορέσουν ποτέ οι μισθοί μας να συγκριθούν με τις οικονομίες πραγματικά χαμηλού κόστους. Αυτό δε σημαίνει ότι μπορούμε να αυξάνουμε αλόγιστα τις αμοιβές ερήμην της ανταγωνιστικότητας. Αν καταφέρουμε να προσφέρουμε στην παγκόσμια αγορά σύνθετα ή ποιοτικά ή, έστω, ιδιαίτερα προϊόντα, τότε θα βρίσκουμε αγοραστές. Όσο η ποιότητα των αγαθών και των υπηρεσιών μας είναι μέτρια ή ασταθής και απρόβλεπτη, δεν έχουμε καμία ελπίδα.

Χρειάζεται μακροχρόνια δέσμευση, κανόνες και συστηματική προσπάθεια, είτε αποφασίσουμε να ανταγωνιστούμε στο ελαιόλαδο είτε στις τουριστικές υπηρεσίες είτε στην εκπαίδευση (ή και σε όλα μαζί). Το μόνο σίγουρο είναι ότι η ανάπτυξη δεν μπορεί να βασιστεί στην επέκταση της γραφειοκρατίας του Δημοσίου ή στην επιβίωση άχρηστων εταιριών και οργανισμών, σαν αυτόν της αποξήρανσης της Λίμνης Κωπαΐδας – η οποία, ως γνωστόν, αποξηράνθηκε το 1930! Για να αναπτυχθεί ο ιδιωτικός τομέας, πρέπει να δημιουργηθεί χώρος από τον εξορθολογισμό του Δημοσίου.

Ορατότατος είναι ο κίνδυνος ως προς την ύφεση, αλλά ακόμα ζοφερότεροι οι κίνδυνοι αν αποτύχει η σταθεροποίηση... Τότε θα έχουμε πολύ μεγαλύτερη ύφεση, έλλειψη υποστηρικτικού μηχανισμού και αρνητικές προοπτικές. Με λίγα λόγια, κόλαση. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι μια μικρή ανοιχτή οικονομία σαν την Ελλάδα μπορεί να ελπίζει σε αναθέρμανση μόνο αν τονωθεί η ζήτηση από το εξωτερικό για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της. Γι αυτό πρέπει να σταθεροποιούμε την οικονομία εσωτερικά και να πιέζουμε για μια χαλάρωση πολιτικής στις ΗΠΑ, στη Γερμανία και στις BRICS (σ.σ.: Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική).

Όσο για τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, αφού η παραγωγικότητα δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει τους μισθούς που ανέβαιναν (κι εκείνη έπεφτε), θα πρέπει οι μισθοί να έρθουν σε ένα σημείο που να καθρεφτίζει την παραγωγικότητα. Αλλιώς δεν θα μπορεί κανείς να πουλάει σε κανέναν, κανείς δεν θα κάνει επενδύσεις και οι θέσεις εργασίας, αντί να αυξάνουν, θα μειώνονται. Η μείωση του κατώτατου μισθού ευνοεί την πρόσβαση στην αγορά εργασίας αυτών που σήμερα είναι περισσότερο αποκλεισμένοι: των νέων και των γυναικών.

Όμως, για να αποδώσει αυτό το μέτρο και να τονωθεί η απασχόληση, χρειάζονται κι άλλα πράγματα: πρέπει να συνδυάζεται και με πραγματική ευελιξία ώστε να μην αποθαρρύνονται οι προσλήψεις. Αν η ευελιξία στην αγορά εργασίας δεν συνοδευτεί με την ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά προϊόντων, τότε η μείωση των μισθών θα οδηγήσει σε αύξηση των κερδών χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Επιπλέον, πρέπει να υπάρχει και ουσιαστική (όχι προσχηματική) αξιοποίηση των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης που είναι προσανατολισμένες προς τους νέους εργαζόμενους.

Για το χρέος και πως μπορεί να καταστεί βιώσιμο πρέπει να πούμε ότι το πιο πιθανό είναι να χρειαστεί κάποια αναδιάρθρωση που θα "κουρεύει" το χρέος προς τον επίσημο τομέα (κράτη). Όμως, δε νομίζω πως βοηθάει κανέναν (και ασφαλώς ούτε την οικονομία) η λεπτομερής συζήτηση που διεξάγεται γύρω από το πόσο, ποιος, πότε, κλπ. θα "κουρευτεί" και ανακατεύει πολύ τεχνικούς όρους σε συζητήσεις μη ειδικών. Το μόνο που πετυχαίνουν αυτές οι συζητήσεις είναι να παρατείνουν την αβεβαιότητα, να εξάπτουν την ανασφάλεια και να διατηρούν σε συνεχή εκκρεμότητα μια αναβλητικότητα, όταν το ζητούμενο είναι η λήψη αποφάσεων και η αποφασιστική υλοποίησή τους. Πάντως, αυτό που πρέπει να καταλάβουμε όλοι μας είναι ότι δεν υπάρχει "κούρεμα" που να υποκαθιστά την προσπάθεια του καθενός από μας ατομικά. Όσο και να "κουρευτεί" το χρέος, πάλι εμείς θα πρέπει να προσπαθούμε εντόνως.

Στο πεδίο των αποκρατικοποιήσεων πρέπει να επισημάνουμε άλλο ένα παράδειγμα αναβληθείσας μεταρρύθμισης... Πάντως, πέρα από τις επιπτώσεις που έχει η κάμψη των χρηματιστηριακών τιμών στον περιορισμό των εισπράξεων, η ιδιωτικοποίηση πρέπει να γίνει για λόγους αποδοτικότητας και χρηστής λειτουργίας των επιχειρήσεων αυτών. Ο χρόνος δεν μπορεί να γυρίσει πίσω και, ενώ είναι σίγουρο πως θα είχαμε εισπράξει περισσότερα αν τις είχαμε πουλήσει παλιότερα, είναι εξίσου σίγουρο πως, αν αποτύχει το πρόγραμμα σταθεροποίησης, η αξία τους στο μέλλον θα είναι ακόμα χαμηλότερη. Στα οικονομικά πρέπει να κοιτάς μπροστά και όχι να κλαις για χαμένες ευκαιρίες. Οι χαμένες ευκαιρίες χάθηκαν (όπως ακριβώς λέει το όνομά τους).

#Πηγή:
Αντιγόνη Λυμπεράκη: Γιατί δεν φταίει το Μνημόνιο

Το άρθρο προέρχεται από αναφορές της κυρίας Λυμπεράκη σε συνεντεύξεις που παραχώρησε στον λέκτορα Στέλιο Κοντέα

http://opinion24.gr/index.php/%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CE%BE%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CF%8D%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CE%B9/item/1323-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%B7-%CE%BB%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AC%CE%BA%CE%B7-%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%AF-%CE%B4%CE%B5%CE%BD-%CF%86%CF%84%CE%B1%CE%AF%CE%B5%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%BF

21.04.2013ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ:

– Καθηγήτρια Οικονομικών του Παντείου Πανεπιστημίου.

– Αντιπρόεδρος της «Δράσης».

– Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης "Action Aid" της Ελλάδας και της Κένυας.

– Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.

– Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής την περίοδο 2003 – 2004.

– Υπεύθυνη για τη σύνταξη και υποβολή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Απασχόληση στο Υπουργείο Εργασίας Κύπρου την περίοδο 2003 – 2004.

– Επικεφαλής της ομάδας συγγραφής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Απασχόληση του Υπουργείου Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων την περίοδο 2001 – 2004.
 

– Μέλος του Συμβουλίου Εμπειρογνωμόνων για την Απασχόληση και την Κοινωνική Ασφάλιση του Υπουργείου Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων την περίοδο 2001 – 2003.
 

– Εθνική Εμπειρογνώμων στην ομάδα εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για πολιτικές προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις την περίοδο 1997 – 1998 (ομάδα BEST).